Zapotrzebowanie budynków i lokali na energię elektryczną wg świadectw energetycznych wymaganych przepisami

Ramy prawne i rosnąca świadomość społeczna

Z jednej strony, Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków zmieniona Ustawą z dnia 7 października 2022 r. o zmianie Ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane nakazuje opracowanie świadectwa energetycznego dla wszystkich budynków i lokali zbywanych na podstawie umowy sprzedaży lub wynajmu.

Z drugiej strony, rosnącą świadomość i oczekiwania konsumentów wobec zrównoważonego rozwoju, ograniczenia degradacji środowiska mającego wpływ na zmiany klimatyczne, a w perspektywie kolejnych lat kurczące się naturalne zasoby energetyczne. Dwa czynniki – jeden wymagany prawem, drugi niewymuszony, z głębi naszych przekonań i oczekiwań.

Oba w trosce o środowisko i – nie ukrywajmy – koszty utrzymania nieruchomości. W domyśle również ograniczenie zanieczyszczenia środowiska mającego wpływ na nasze zdrowie. To, czym oddychamy, jaką wodę pijemy, jaki wpływ na nasze samopoczucie i bezpieczeństwo mają wysokie temperatury i zjawiska pogodowe, powodzie, huragany… Czy do wydobycia i przetworzenia paliw w energię eklektyczną i cieplną naruszamy naturalne ukształtowanie terenu, czy mamy wpływ na otoczenie, infrastrukturę i ludzi żyjących w pobliżu złóż energii? Takich pytań możemy dziś zadawać wiele, i wielu odpowiedzi udzielać.

‍

Podstawy i definicje. O czym mówią świadectwa?

Zacznijmy od teorii

Zapotrzebowanie budynków i lokali na energię elektryczną, określone w świadectwach energetycznych, jest istotne z punktu widzenia efektywności energetycznej i spełnienia wymogów prawnych. Świadectwa te, wymagane przy sprzedaży lub wynajmie nieruchomości, pokazują wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną (EP) i wskaźnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej (EK), co pozwala ocenić efektywność energetyczną budynku.

Charakterystyka energetyczna budynku – to zestaw parametrów opisujących, ile energii zużywa budynek na potrzeby ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej a w budynkach użyteczności publicznej także oświetlenia. Kluczowym wskaźnikiem jest tzw. EP – roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną na metr kwadratowy powierzchni. Im niższa wartość EP, tym budynek jest bardziej energooszczędny.

Nowe klasy A–G i czytelność dla użytkownika

Ministerstwo Rozwoju i Technologii planuje zmianę metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz zastąpienie wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię kWh/(m²·rok) oznaczeniem literowym – klasą charakterystyki energetycznej (symbolami od A do G). Od chwili wejścia w życie (ogłoszenia) zmian, obowiązywały będą kolorowe „paski” z oznaczeniem literowym. Im litera bliższa początkowi alfabetu i kolorowi zielonemu, tym lepsze wskaźniki i niższe zapotrzebowanie na energię. Im bliżej literze G i kolorowi czerwonemu, tym wskaźnik gorszy i obiekt wskazujący na konieczność wprowadzenia zmian.

Metodologie. Obliczenia standardowe vs dane rzeczywiste

Charakterystykę energetyczną budynku (lub części budynku) będzie można wyznaczyć po zmianach dwoma sposobami:

• metodą opartą na standardowym sposobie użytkowania budynku lub części budynku;
• metodą opartą na faktycznie zużytej ilości energii, pod warunkiem, że istnieją dokumenty potwierdzające rzeczywiste zużycie ciepła lub gazu ziemnego z ostatnich 3 lat (wymóg opomiarowania) poprzedzających sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej + kilka innych wymagań, które zostaną opisane w Rozporządzeniu.
  
  

‍

Wybór metody i praktyczne konsekwencje

Którą metodę wybrać i czy obliczenia każdą z nich dadzą ten sam wynik końcowego EP?

Czas pokaże, którą z metod będą częściej wykorzystywać audytorzy i użytkownicy. W teorii powinny one oferować identyczną klasę energetyczną i być może dlatego klasy określają przedziały wartości współczynnika EP.

WT 2021. Progi EP dla nowych budynków

Dla nowych budynków wymagania energetyczne w Polsce, regulowane przez Warunki Techniczne, nakładają obowiązek osiągnięcia określonych wskaźników efektywności energetycznej, zmierzających do budowy budynków o prawie zerowym zużyciu energii. Kluczowym wskaźnikiem jest EP, który nie może przekraczać określonych wartości dla różnych typów budynków. Dla budynków jednorodzinnych, od 2021 roku, EP nie może przekraczać 70 kWh/(m²·rok). Wartość ta jest jeszcze niższa dla budynków wielorodzinnych, bo tylko 65 kWh/(m²·rok), a dla budynków użyteczności publicznej jeszcze mniej – 45 kWh/(m²·rok). Jest to ambitne i wymagające zadanie dla architektów i budowniczych.

Eksploatacja pod kontrolą. Przeglądy ogrzewania i klimatyzacji

Istnieje jeszcze jeden wymóg, eksploatacyjny – kontrole systemów ogrzewania i klimatyzacji. Obowiązek przeprowadzania kontroli tych systemów został zdefiniowany w ustawie o charakterystyce energetycznej budynków. Zgodnie z art. 23 ust. 1, właściciel lub zarządca budynku jest obowiązany poddać budynki w czasie ich użytkowania kontroli polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej źródeł ciepła oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych oraz ocenie efektywności energetycznej systemu klimatyzacji. Wszystko to jest uzależnione od mocy cieplnej i chłodniczej tych urządzeń, ale dokument jest równie istotny jak świadectwo charakterystyki energetycznej do zaplanowanie przyszłych działań – zarówno tych operacyjnych, jak i inwestycyjnych, których celem będzie niższe zużycie energii i wyższa efektywność pracy urządzeń.

Zarządzanie w praktyce. Codzienność właścicieli i zarządców

A teraz przejdźmy do codzienności właścicieli i zarządców budynków.

Podobne, oile nie większe wyzwanie, stawia się budynkom istniejącym. Dziś wskaźnik EP dla budynków użyteczności publicznej rzadko schodzi poniżej 200 kWh/(m²·rok), a występują również takie we wskaźnikiem powyżej 400 kWh/(m²·rok),

Nowe projekty. Bankowość, najemcy i niskoemisyjność

Projektując nowy budynek, wspomagany kredytem bankowym, wszystkie strony zainteresowane inwestycją będą czyniły działania wspierające niskoemisyjność – to decyduje o sukcesie inwestycji. Bank przyzna kredyt, widząc spełnione wskaźniki. Najemcy chętnie podpiszą umowy najmu, licząc na prestiż miejsca spełniającego kryteria energetyczne i niższe rachunki za nośniki energii dzięki niższemu zużyciu.

‍

Wartość w czasie. Modernizacja czy ryzyko utraty atrakcyjności?

W bliższej lub dalszej perspektywie wartość budynku nie spadnie. Łatwiej będzie inwestorowi na etapie projektu i budowy wdrożyć nowoczesne rozwiązania i technologie optymalizujące zużycie energii podczas eksploatacji niż dostosować budynek już istniejący. Z jednej strony wskaźniki świadectw charakterystyki energetycznej, a z drugiej – audyty energetyczne obrazujące ścieżkę, którą należy podążać, aby spełnić wymagania coraz to bardziej rygorystycznych wymagań. Nie pozostaje nic innego jak inwestować i dostosowywać tam, gdzie jest to możliwe (w miarę możliwości i opłacalności).

Regulacje, klimat i globalny kontekst

Duże wyzwania stawiają nam z jednej strony ustawy i rozporządzenia, z drugiej – nasza świadomość ekologiczna i strach przed nieokiełznaną przyszłością klimatyczną. Niemniej, patrząc na całą kulę ziemską, rodzi się pytanie: Czy kilka, kilkanaście państw stosujących rygorystyczne wymagania energetyczne sprosta oczekiwaniom globalnej klimatycznej układanki? Każda ewolucja zaczyna się od małych kroków i ten przykład należy docenić. Co jednak zrobić, aby było to globalne podejście? Jak uratować naszą planetę?

Technologie w służbie efektywności

Dziś możemy już okiełznać energię z odnawialnych źródeł przez jej kontrolę i magazynowanie.

Surowce wtórne odzyskujemy, segregujemy i ponownie wykorzystujemy. Ważne stały się tereny zielone, pozyskiwanie i regulacja wód opadowych do podlewania, systemy ponownego wykorzystania wody szarej w budynkach zawracając tą już raz wykorzystaną do ponownego użycia. Wykorzystanie wiatru, słońca do produkcji energii, układy kogeneracji czy trigeneracji wykorzystujące 100% energii.

Mix energetyczny i społeczne spory o transformację

Widoczne zmiany, o których wytwórcy energii elektrycznej informują zgodnie z § 44 Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 roku, w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, wskazały w 2024 roku rekordowy udział energii z OZE. Jest to już niemal 30% udziału w całej polskiej produkcji i jednocześnie więcej o ok. 3% niż w 2023 roku. Jeden z dużych polskich wytwórców notowanych na GPW odnotował w 2024 roku udział OZE na poziomie 50%. Czy będzie więcej? Słuchając wiadomości w serwisach telewizyjnych słyszymy często o bojach opozycji z koalicją (niezależnie kto i kiedy po której stronie stoi) o zielony ład i ustawy wiatrakowe. Interes społeczny i spokój zamieszkania – tak, ale zarówno farmy wiatrowe, jak i fotowoltaiczne (dziś coraz częściej spotykane podczas podroży po Polsce) już nikogo nie dziwią. Zarówno te przydomowe jak i większe komercyjne.

‍

Co robić, aby było lepiej?

Co robić, aby było lepiej?

Jeden z poradników Ministerstwa Rozwoju i Technologii podaje kilka przykładów.

Charakterystyka energetyczna budynku zależy od szeregu czynników. Jest ściśle związana z konstrukcją budynku i zastosowanymi rozwiązaniami technicznymi, położeniem i otoczeniem budynku oraz jego przeznaczeniem i sposobem użytkowania. Geometria budynku i jego usytuowanie na działce, sposoby zasilania w energię elektryczną i ciepło, chłodzenie, izolacyjność cieplna przegród – to kilka czynników, na które należy zwrócić uwagę na etapie projektowania i budowy. Chcąc poprawić charakterystykę energetyczną budynku, należy zadbać o to, by możliwe było uzyskanie jak największych zysków energetycznych przy jak najmniejszych stratach. W uzyskaniu tego wyniku pomaga nie tylko samo ukierunkowanie bryły budynku względem stron świata, lecz także odpowiednie zagospodarowanie otoczenia budynku. Odpowiednie odmiany drzew nasadzone przed budynkami w każdym z kierunków świata chroniące budynek przed słońcem czy wiatrem, zapewnienie terenów zielonych i zachowanie bioróżnorodności.

Termomodernizacja. Gdzie powstają straty i jak je ograniczać?

W istniejących budynkach główny czynnik energochłonności to ogrzewanie i chłodzenie oraz straty z tym związane. Straty ciepła w budynku związane z przenikaniem ciepła przez przegrody budowlane mogą stanowić ok. 60-70% całego bilansu energetycznego. Aby je ograniczyć podczas termomodernizacji, możemy zastosować systemy odzysku ciepła – rekuperacji, docieplenie ścian, dachu i gruntu, zlikwidować mostki cieplne często występujące w ramach okiennych i drzwiowych, świetlikach, jak również w samych szybach. W krajach południowych często zaobserwujemy na oknach okiennice czy markizy chroniące przez nadmiernym nasłoneczniłem okien. Mogą to być także systemy odbijające promieniowanie słoneczne na stałe przyklejane na szybach.

Transformacja energetyczna i rynek pracy

To, co dziś obserwujemy, to transformacja energetyczna zaczynająca się u wytwórców energii a kończąca u odbiorców, świadomych cen i ekonomicznego zużycia energii. Czy zachowamy równowagę? Nowe technologie wygenerują nowe miejsca pracy, wczoraj górnik, dziś elektryk, mechanik dbający o ciągłość pracy wiatraków, turbin i instalacji fotowoltaicznych, które nie zapewnią ciągłej pracy bez nadzoru człowieka.

Konkluzja: Wsparcie procesów i racjonalne korzystanie z energii

Nie szukajmy w tych procesach ograniczeń czy trudności. Starajmy się wspierać każdy z procesów prowadzących do wykorzystania OZE w naszym codziennym życiu, a także w procesach, w których uczestniczymy, jednocześnie rozsądnie korzystając z dostępnej energii.

‍