Znajdujemy się u progu rewolucji, w której to nie krzem, a kod genetyczny stanie się podstawowym surowcem innowacji. Po dekadach dominacji bitów i bajtów, ludzkość zaczyna programować samą materię życia. Biotechnologia przestaje być jedynie domeną leczenia chorób – staje się fundamentem nowego przemysłu. Life Sciences, rozumiane jako ekosystem tworzący terapie genowe, hodowane w laboratoriach mięso, biofabrykowane materiały budowlane i spersonalizowaną medycynę, wychodzi z cienia.

‍

To już nie kwestia marzeń o przyszłości, lecz realne i konkretne odkrycia oraz działania mające miejsce właśnie teraz, silnie wspierane przez sztuczną inteligencję. 

‍

W poszukiwaniu innego źródła napędu dla nieruchomości

‍

Przez ostatnie dwie dekady globalna gospodarka i rynki nieruchomości komercyjnych napędzane były przez rewolucję cyfrową. Sektor TMT (Technologie, Media, Telekomunikacja) dyktował warunki, generując bezprecedensowy popyt na elastyczne biura, kampusy technologiczne i gigantyczne centra danych. Obecnie, gdy tamta fala osiąga dojrzałość, na horyzoncie pojawia się nowy, potężny motor wzrostu: ekosystem Life Sciences.

‍

Sektor ten, obejmujący biotechnologię, farmację, technologie medyczne, agritech i biofabrykację, przechodzi właśnie od fazy niszowych badań do etapu dynamicznej komercjalizacji. Przełomy w terapiach genowych, dopuszczenie do sprzedaży mięsa hodowanego komórkowo czy rosnące zapotrzebowanie na zrównoważone biomateriały – to już nie futurologia, lecz twarde dane rynkowe. Ten technologiczny skok generuje fundamentalną potrzebę stworzenia od podstaw zupełnie nowej bioinfrastruktury.

‍

Dla rynku nieruchomości oznacza to narodziny nowej, wysoce wyspecjalizowanej i niezwykle rentownej klasy aktywów. Zarówno inwestorzy, jak i deweloperzy stają przed szansą na zagospodarowanie rosnącego popytu na obiekty, których nie sposób zastąpić pracą zdalną: zaawansowane laboratoria, centra badawczo-rozwojowe, zakłady produkcyjne o standardzie farmaceutycznym oraz całe parki naukowe. To właśnie ten segment – odporny na cykle koniunkturalne i napędzany globalnymi megatrendami demograficznymi i klimatycznymi – ma potencjał, by stać się siłą napędową kolejnej rewolucji popytowej na rynku nieruchomości komercyjnych

‍

Lata 2030-2040 – dekadą biotechnologii?

‍

Skala ekonomiczna nadchodzącej rewolucji jest już dziś imponująca i mierzalna. W 2023 roku globalny rynek biotechnologii został wyceniony na 1,55 biliona dolarów, co stanowiło około 1,5% światowego PKB. Ten obraz staje się jeszcze pełniejszy, gdy uwzględnimy szerzej definiowaną bioekonomię, która według danych OECD już teraz odpowiada za 5-6% globalnej gospodarki. Jednak to dynamika wzrostu najdobitniej świadczy o skali nadchodzącej transformacji. Zgodnie z prognozami rynkowymi, sam sektor biotech, napędzany skumulowanym rocznym wskaźnikiem wzrostu (CAGR) na poziomie 12–14%, ma osiągnąć wartość od 3,9 do nawet 5,7 biliona dolarów w perspektywie lat 2030–2034. Taka ekspansja jednoznacznie wskazuje, że wkraczamy w dekadę, w której biologia stanie się jednym z kluczowych i najszybciej rosnących motorów napędowych globalnej gospodarki.

‍

Prognozowana dynamika wzrostu biotechnologii na poziomie 12-14% rocznie stawia ten sektor w absolutnej awangardzie globalnej gospodarki, deklasując większość tradycyjnych branż. Dla porównania, wiele dojrzałych gałęzi przemysłu, takich jak: motoryzacja, produkcja konwencjonalna czy tradycyjna energetyka, często notuje wzrosty rzędu niskich jednocyfrowych wartości, nierzadko ledwo przekraczające tempo globalnego wzrostu PKB. 

‍

Oznacza to, że biotechnologia rozwija się w tempie od trzech do pięciu razy szybszym, co świadczy nie o ewolucji, lecz rewolucji. Co jeszcze bardziej znamienne, powstała dynamika rzuca wyzwanie nawet sektorowi technologicznemu, który był niekwestionowanym motorem napędowym ostatnich dwóch dekad. Choć wyspecjalizowane dziedziny, jak sztuczna inteligencja, wciąż notują gwałtowne wzrosty, biotechnologia jako cały, szeroki ekosystem jawi się jako nowa, potężna fala innowacji, przejmująca pałeczkę lidera wzrostu. To nie jest już tylko kolejna rentowna nisza, lecz kandydat na nowy, fundamentalny filar gospodarki o dynamice, której obecnie dorównać może niewiele innych sektorów.

‍

Dlaczego biotech nie może istnieć w chmurze?

Podczas gdy rewolucja cyfrowa przeniosła świat do chmury, a praca stała się w dużej mierze zdalna, na horyzoncie rośnie w siłę kolejna wielka transformacja, która jest jej dokładnym przeciwieństwem – rewolucja biologiczna. Jest ona głęboko, wręcz obsesyjnie, zakorzeniona w świecie fizycznym. Nie można (póki co) zaprojektować terapii genowej na telekonferencji (jeszcze), a przełomowego leku nie można wyprodukować w domowym biurze. Innowacje w Life Sciences są nierozerwalnie związane z jednym z najbardziej zaawansowanych i wyspecjalizowanych typów nieruchomości, jakie kiedykolwiek stworzono.

Fizyczna podróż innowacji. Od idei do produkcji

Każdy produkt biotechnologiczny – czy to lek, enzym przemysłowy czy też hodowane komórkowo mięso – przechodzi fizyczną podróż przez kilka kluczowych typów obiektów, z których każdy pełni inną, niezastąpioną rolę.

Laboratorium R&D (The Spark – R&D Real Estate) – to tutaj, w sterylnych laboratoriach typu wet lab, rodzi się pomysł. Te przestrzenie to świątynie nauki, wyposażone w systemy wentylacji klasy szpitalnej (HVAC), dygestoria, inkubatory i precyzyjny sprzęt analityczny. To środowisko o ściśle kontrolowanej temperaturze, wilgotności i czystości, gdzie naukowcy mogą bezpiecznie manipulować komórkami, wirusami czy DNA, poszukując przełomowych odkryć. Każdy eksperyment wymaga fizycznej przestrzeni i materialnych odczynników.

‍

Obiekt Pilotażowy (The Bridge – BioPilot/Flex Manufacturing) – odkrycie laboratoryjne to jedno, a udowodnienie, że można je powtórzyć na większą skalę – to drugie. Zanim firma zainwestuje setki milionów w pełnowymiarową fabrykę, musi zbudować most – zakład pilotażowy. To miniaturowa fabryka, w której testuje się i optymalizuje procesy produkcyjne. Inżynierowie sprawdzają, czy proces, który działał w 5-litrowym naczyniu laboratoryjnym, zadziała równie skutecznie w 500-litrowym bioreaktorze. To kluczowy etap de-ryzykowania inwestycji.

Zakład Produkcyjny (The Fortress – Biomanufacturing Real Estate) – to ostatni i najważniejszy etap – masowa produkcja. To właśnie tutaj widać, dlaczego biotechnologia jest tak zależna od fizycznej infrastruktury. Obiekty te nie są zwykłymi fabrykami; to fortece czystości i precyzji.

‍

Twierdza czystości. Dlaczego produkcja końcowa wymaga specjalistycznych obiektów?

Odpowiedź na to pytanie zawiera się w trzech literach: GMP (Good Manufacturing Practice), czyli Dobra Praktyka Produkcyjna. To nie jest jedynie zbiór zaleceń, lecz rygorystyczny, prawnie egzekwowany standard, który gwarantuje, że każda partia produktu jest bezpieczna, czysta i skuteczna. Aby spełnić wymogi GMP, zakład produkcyjny musi być zaprojektowany i zbudowany z myślą o trzech nienegocjowalnych filarach:

1. Absolutna prewencja przed zanieczyszczeniem:
W biotechnologii wróg jest niewidzialny. Pojedyncza obca bakteria, wirus czy nawet drobinka kurzu mogą zniszczyć całą, wartą miliony dolarów, partię produktu. Co gorsza, jeśli zanieczyszczony produkt trafi do pacjenta, może wywołać nieprzewidywalną reakcję odpornościową lub po prostu nie zadziałać.

Jak się to osiąga? Poprzez strefy czyste (cleanrooms). Należy je postrzegać jako sale operacyjne na skalę przemysłową. Powietrze jest w nich filtrowane setki razy na godzinę przez filtry HEPA, które wyłapują najmniejsze cząsteczki. Różnica ciśnień między pomieszczeniami zapobiega napływowi brudniejszego powietrza do czystszych stref. Pracownicy przechodzą przez system śluz powietrznych i noszą sterylne kombinezony, a wszystkie materiały są dezynfekowane przed wprowadzeniem.

2. Gwarancja czystości i skuteczności produktu:
Produkty biologiczne, w przeciwieństwie do prostych substancji chemicznych, bywają niezwykle wrażliwe. Są to często skomplikowane białka lub żywe komórki. Minimalna zmiana temperatury, pH czy poziomu tlenu w bioreaktorze może sprawić, że białko przyjmie nieodpowiednią strukturę (i przestanie działać) lub komórki zaczną produkować niepożądane substancje.

By to osiągnąć cały budynek staje się częścią systemu kontroli procesu. Systemy HVAC utrzymują stałą temperaturę z dokładnością do ułamka stopnia. Instalacje procesowe wykonane są ze specjalnej stali nierdzewnej, która nie wchodzi w reakcje z produktem. Wszystko – od rur po czujniki – jest zaprojektowane tak, aby proces był w 100% powtarzalny i kontrolowany.

3. Zapewnienie Identyczności i Identyfikowalności (Spójność Partii):
Każda ampułka leku z partii wyprodukowanej w styczniu musi być absolutnie identyczna z ampułką z partii wyprodukowanej w lipcu. Standard GMP wymaga, aby cały proces został zweryfikowany – czyli udowodniony jako powtarzalny i dający ten sam rezultat za każdym razem.

Jak się to osiąga? Poprzez ścisłą kontrolę i dokumentację. Każdy krok jest rejestrowany. Każdy surowiec ma swój certyfikat pochodzenia. W razie problemu, firma musi być w stanie prześledzić historię każdej pojedynczej dawki leku aż do samego początku procesu produkcyjnego. Układ budynku, przepływ materiałów i personelu są zaprojektowane w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko pomyłek.

Linia produkcyjna i budynek = produkt?

Zakład biotechnologiczny to nie tylko budynek, w którym "coś się produkuje". To integralna część samego produktu. Jego projekt, materiały i systemy są równie ważne, jak sama formuła chemiczna leku. Dlatego właśnie rewolucja biologiczna nie może być wirtualna. Jej fundamentem jest i zawsze będzie fizyczna, precyzyjnie zaprojektowana i bezkompromisowo wykonana infrastruktura. Dla rynku nieruchomości oznacza to jedno: rosnący popyt na jedną z najbardziej zaawansowanych i wartościowych klas aktywów, jakie kiedykolwiek istniały.

‍

Warszawa a Boom na Life Sciences. Czy stolica jest gotowa na przyjęcie Bio-rewolucji?

Globalny sektor Life Sciences, napędzany demografią i postępem technologicznym, zaczyna generować nową falę popytu na nieruchomości komercyjne. Warszawa, jako niekwestionowane centrum biznesowe Europy Środkowo-Wschodniej, naturalnie znajduje się w centrum uwagi. Analiza raportu Cushman & Wakefield "Zoom in on the Pharma Sector" pozwala ocenić, na ile stołeczny rynek jest dziś gotowy, by zaspokoić specyficzne potrzeby tej dynamicznej i wymagającej branży.

Na pierwszy rzut oka Warszawa jest w doskonałej pozycji startowej. Raport C&W wyraźnie pokazuje, że sektor farmaceutyczny to już znaczący i rosnący gracz na stołecznym rynku, zajmujący około 172 000 m² powierzchni biurowej. Co kluczowe, miasto odpowiada na dwa podstawowe wymagania branży: dostęp do talentów i nowoczesnej przestrzeni biurowej.

Z jednej strony, silne zaplecze akademickie, z ponad 40 uczelniami kształcącymi specjalistów i ponad 8 000 absolwentów rocznie wchodzących na rynek pracy, stanowi potężny magnes dla firm poszukujących wykwalifikowanej kadry. Z drugiej strony, dojrzały rynek biurowy Warszawy jest w stanie zaoferować produkt, którego poszukuje branża. Firmy farmaceutyczne, jak wskazuje raport, mają jasne preferencje: cenią sobie nowoczesność. Aż 48% zajmowanej przez nie powierzchni znajduje się w budynkach młodszych niż 10 lat. Wysoki standard, certyfikacje ESG i udogodnienia wspierające dobrostan pracowników – to dla nich kluczowe argumenty, a Warszawa ma w tym obszarze bogatą ofertę.

Co ciekawe, branża preferuje lokalizacje poza ścisłym centrum – aż 74% jej biur znajduje się w takich strefach, z czego 40% na samym Mokotowie (Służewcu). Ta nietypowa, w porównaniu do sektora finansów czy IT, preferencja wynika z pragmatyzmu: lepszego dostępu do miejsc parkingowych dla rozbudowanej floty przedstawicieli oraz bliskości lotniska, kluczowej dla międzynarodowych korporacji.

Wyzwanie specjalizacji. Od biura do laboratorium

Prawdziwym testem gotowości Warszawy nie jest jednak dostarczenie standardowej powierzchni biurowej (nawet najwyższej klasy), lecz sprostanie potrzebom wyspecjalizowanej bioinfrastruktury. Tu właśnie raport C&W, koncentrując się głównie na biurach, odsłania pole do przyszłego rozwoju.

Sektor Life Sciences to nie tylko działy marketingu, sprzedaży i administracji. Jego sercem są laboratoria badawczo-rozwojowe typu wet lab oraz zaawansowane centra produkcyjne i logistyczne. Te obiekty mają wymagania dalece wykraczające poza standard biurowy – potrzebują zaawansowanych systemów HVAC, stref czystych, awaryjnego zasilania i specyficznej infrastruktury technicznej. Obecnie na warszawskim rynku brakuje gotowej, spekulacyjnej oferty tego typu powierzchni.

Szczególnym wyzwaniem jest segment logistyczny. Jak podkreśla raport, logistyka farmaceutyczna to świat rygorystycznych standardów GMP (Dobrej Praktyki Produkcyjnej) i wymogów zimnego łańcucha dostaw (cold chain). Standardowy magazyn jest tu bezużyteczny. Potrzebne są obiekty z kontrolowaną temperaturą, specjalnymi strefami i certyfikatami Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego. To sprawia, że najefektywniejszym modelem dla firm są projekty typu Build-to-Suit (BTS), szyte na miarę ich potrzeb.

Warszawa jest dziś bardzo dobrze przygotowana do obsługi biurowych i korporacyjnych funkcji sektora Life Sciences. Posiada kluczowe atuty w postaci puli talentów i nowoczesnej tkanki biurowej, co czyni ją atrakcyjną lokalizacją dla regionalnych central, centrów usług wspólnych i działów komercyjnych firm farmaceutycznych.

Jednak, aby w pełni skapitalizować nadchodzący boom, rynek musi wykonać kolejny krok. Wyzwaniem i zarazem ogromną szansą dla deweloperów i inwestorów jest stworzenie dedykowanej oferty wyspecjalizowanych laboratoriów oraz obiektów logistyczno-produkcyjnych. Gracze, którzy jako pierwsi zrozumieją te unikalne potrzeby i zainwestują w budowę dedykowanej bioinfrastruktury, zdobędą przewagę konkurencyjną na rynku, który w nadchodzącej dekadzie będzie rósł w siłę.

‍

Branża Life science odporna na kryzysy w USA

‍

Po dwóch rekordowych latach napędzanych przez pandemię, amerykański rynek nieruchomości dla sektora Life Sciences wszedł w 2023 rok w fazę stabilizacji. Jak wynika z raportu CBRE „2023 U.S. Life Sciences Outlook", okres gwałtownego, niemal euforycznego wzrostu dobiegł końca, ustępując miejsca bardziej zrównoważonemu, „ostrożnie optymistycznemu" rozwojowi. Mimo spowolnienia, fundamentalne wskaźniki branży pozostają silne, a jej odporność na zawirowania gospodarcze wciąż czyni ją jednym z najbardziej pożądanych sektorów na rynku nieruchomości.

‍

Największą zmianą w stosunku do lat 2020-2021 jest krajobraz finansowania. Raport wskazuje na wyraźne ochłodzenie w obszarze finansowania venture capital (VC) oraz debiutów giełdowych (IPO), które w poprzednich latach pompowały w sektor ogromne środki. W 2022 roku finansowanie VC spadło o 34% rok do roku.

‍

Jednakże, ten odpływ kapitału spekulacyjnego jest w dużej mierze równoważony przez dwa stabilne filary:Publiczne finansowanie z Narodowych Instytutów Zdrowia (NIH Z budżetem na poziomie 47,5 miliarda dolarów na 2023 rok, granty NIH stanowią stałe i rosnące źródło kapitału dla badań i rozwoju. Wewnętrzne wydatki firm na B+R:** Same korporacje z sektora Life Sciences przeznaczyły na badania i rozwój blisko 154 miliardy dolarów w 2022 roku, a ich rezerwy gotówkowe sięgają 200 miliardów, co zapowiada silną aktywność w obszarze fuzji i przejęć.

‍

Gwałtowny popyt na powierzchnie laboratoryjne w poprzednich latach uruchomił bezprecedensową falę nowych inwestycji deweloperskich. Całkowite zasoby powierzchni laboratoryjnej (Lab/R&D) w USA wzrosły w ciągu ostatnich pięciu lat o 47%. Co więcej, rekordowe 40,2 mln stóp kwadratowych (ok. 3,7 mln mkw.) jest obecnie w budowie, co w ciągu najbliższych dwóch lat powiększy istniejące zasoby o kolejne 22%.

Tak duża ilość nowej powierzchni, przy jednoczesnym spowolnieniu popytu, prowadzi do naturalnej korekty rynkowej. Wskaźniki pustostanów zaczynają rosnąć z historycznie niskich poziomów, a dynamika wzrostu czynszów hamuje. Rynek przechodzi z fazy skrajnie "rynku wynajmującego" w kierunku większej równowagi.

Popyt wciąż powyżej normy:** Mimo spowolnienia, popyt na powierzchnie laboratoryjne wciąż utrzymuje się na poziomie znacznie wyższym niż przed pandemią, napędzany przez rekordową liczbę badań klinicznych w toku.

‍

Raport podkreśla historyczną odporność sektora Life Sciences na recesje. Wahania koniunktury mają na niego znacznie mniejszy wpływ niż na inne gałęzie gospodarki. Zatrudnienie w branży osiągnęło na początku 2023 roku rekordowy poziom 2,1 miliona miejsc pracy, a bezrobocie wśród kluczowych specjalistów (np. biologów) jest znikome.

‍

Podsumowując, rynek nieruchomości Life Sciences w USA przechodzi zdrową korektę po okresie nienaturalnego boomu. Chociaż czasy łatwego pieniądza i gwałtownych wzrostów minęły, sektor opiera się na solidnych, długoterminowych fundamentach – innowacjach naukowych i potrzebach starzejącego się społeczeństwa. Dla inwestorów i najemców oznacza to wejście w okres większej stabilności, ale także większej konkurencji i konieczności staranniejszej selekcji projektów.

‍

Tego oczekują pracodawcy od corporate real estate managerów

‍

Wchodzimy w erę gospodarki życia, a wraz z nią pojawia się fundamentalne pytanie o kompetencje tych, którzy mają zarządzać jej fizyczną tkanką. Firmy z sektora Life Sciences poszukują dziś na stanowiska Corporate Real Estate i Facility Managerów nie tyle administratorów, ile hybrydowych ekspertów – strażników krytycznych procesów. 

‍

Standardowe umiejętności, cenione przez dekady w branży nieruchomości, stają się tu zaledwie punktem wyjścia. Aby sprostać nowym wyzwaniom, trzeba nauczyć się myśleć jak inżynier, działać z dyscypliną regulatora i komunikować się z empatią dyplomaty.

Pierwszym językiem, który trzeba opanować, jest język inżynierii środowiskowej. W świecie biotechnologii zarządzanie systemem HVAC to nie dbanie o to, by pracownikom nie wiało po plecach, lecz precyzyjne pilotowanie kaskady ciśnień między pomieszczeniami, aby zanieczyszczenia nigdy nie przepłynęły w stronę stref czystych. To gwarantowanie określonej liczby wymian powietrza na godzinę przez filtry HEPA, które wyłapują niewidzialne gołym okiem cząsteczki. To zarazem nadzór nad systemami dostarczającymi wodę ultraczystą, gazy techniczne i sprężone powietrze o farmaceutycznej jakości. Awaria któregokolwiek z tych systemów nie oznacza dyskomfortu. Oznacza potencjalną utratę całej partii leku lub zniweczenie wielomiesięcznych badań.

‍

Drugim, być może jeszcze ważniejszym językiem, jest ten, którym spisano świętą księgę branży – regulacje GMP (Dobrej Praktyki Produkcyjnej). W tym świecie zarówno budynek, jak i jego instalacje nie są traktowane jako nieruchomość, lecz jako część procesu produkcyjnego. Podlegają tym samym audytom i walidacjom co maszyna zamykająca ampułki. Menedżer obiektu musi być biegły w języku audytorów. Musi rozumieć, czym jest kwalifikacja instalacyjna (IQ), operacyjna (OQ) i procesowa (PQ) i aktywnie w niej uczestniczyć. Musi wiedzieć, w jaki sposób każda, nawet najmniejsza zmiana w systemach budynku wpływa na jego „stan zwalidowany” i jak przygotować obiekt na wizytę inspektorów z agencji regulacyjnych, dla których dokumentacja jest równie ważna, co fizyczny stan urządzeń.

Jednak nawet najgłębsza wiedza techniczna i znajomość przepisów nie wystarczą bez trzeciej, kluczowej kompetencji – umiejętności bycia tłumaczem. 

‍

Profesjonalista CRE i FM w branży Life Sciences staje się dyplomatą na granicy dwóch światów. Z jednej strony musi rozumieć potrzeby naukowców, dla których stabilność warunków w laboratorium jest absolutnie kluczowa dla powtarzalności wyników. Musi mówić ich językiem, aby planować przeglądy i prace konserwacyjne w sposób, który nie zakłóci długofalowych eksperymentów. Z drugiej strony, musi przekładać te potrzeby na język biznesu – precyzyjnie budżetować znacznie wyższe nakłady inwestycyjne (CAPEX) i koszty utrzymania (OPEX) oraz zarządzać ryzykiem i ciągłością działania.

‍

Przyszłość tej profesji nie należy do tych, którzy potrafią zarządzać budynkiem, ale do tych, którzy potrafią zarządzać środowiskiem, w którym on funkcjonuje. To wezwanie do nieustannego kształcenia się. Dyplom z zarządzania nieruchomościami jest obecnie niewystarczający. 

‍

Nadszedł czas na studia podyplomowe z inżynierii farmaceutycznej, specjalistyczne kursy z zakresu systemów wentylacji w strefach czystych i certyfikaty z zarządzania w środowiskach regulowanych. Rola zarządcy ewoluuje od dozorcy i administratora do partnera w procesie innowacji. A w gospodarce opartej na życiu partnerstwo wymaga dogłębnego zrozumienia jego reguł.

‍

Pracodawcy w branży Life Sciences poszukują kandydatów na stanowiska związane z zarządzaniem nieruchomościami i obiektami, którzy są hybrydowymi ekspertami, łączącymi twardą wiedzę techniczną z dogłębnym zrozumieniem rygorystycznych regulacji i specyfiki procesów badawczych oraz produkcyjnych. Standardowe kompetencje z zakresu CRE i FM są tu jedynie punktem wyjścia.

‍

Wyczerpujący się model zastąpi nowy oparty na biologii?

‍

Podsumowując: Zmiany klimatyczne, groźba przyszłych pandemii, kurczące się zasoby naturalne i presja demograficzna – XX-wieczny model przemysłowy doprowadził nas do punktu, w którym dalszy wzrost oparty na starych zasadach staje się niemożliwy. Odpowiedź na największe wyzwania naszej cywilizacji nie leży w dalszej optymalizacji przestarzałych procesów, lecz w fundamentalnej zmianie paradygmatu, którą oferuje inżynieria biologiczna. To właśnie w ekosystemie Life Sciences rodzą się rozwiązania: od alternatywnych źródeł białka, które zredukują ślad węglowy rolnictwa, przez platformy mRNA gwarantujące bezpieczeństwo zdrowotne, po biomateriały zdolne pochłaniać CO2.

‍

Ten zwrot w stronę zrównoważonych, biologicznych technologii nie jest już kwestią wyboru, lecz koniecznością. Rządy, korporacje i inwestorzy zaczynają rozumieć, że finansowanie biotechnologii stanowi inwestycję w odporność i przyszłość. A każda taka inwestycja przekłada się na konkretne zapotrzebowanie na fizyczną przestrzeń: laboratoria, zakłady produkcyjne i centra badawcze. To, co obserwujemy na rynku nieruchomości, nie jest więc kolejnym cyklicznym trendem, lecz początkiem budowy strategicznej infrastruktury przetrwania i rozwoju na miarę XXI wieku.

‍