‍Miliardy na transport. ‍

W ostatnich latach budynki transportu publicznego w Polsce wskoczyły do pierwszej ligi inwestycyjnej. Uwaga generalnych wykonawców, architektów czy firm z obszaru zarządzania obiektami skupia się już nie tylko na biurach, magazynach czy segmencie living. Remontowane lub budowane dworce kolejowe, autobusowe, metro czy rozbudowa polskich lotnisk, to kontrakty, które podtrzymują tempo inwestycji budowlanych w okresie słabnącej dynamiki segmentu nieruchomości komercyjnych. 

Kontrakty marzeń i kolej na kolejne remonty

Ostatnie lata to prawdziwy boom. PKP realizowało największy w  historii program „Program Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023”, zakładał budowę lub remont aż 179 obiektów. Te inwestycje faktycznie się działy. Na początku 2024 roku krajowy przewoźnik informował, że na mapie odnowionych lub zupełnie nowych obiektów pojawiło się aż 112 budynków. Wartość tych inwestycji wyniosła ponad 1,4 mld zł. 

Na lata 2024–2030 na infrastrukturę kolejową tylko w ramach trzech głównych rządowych programów wspierających kolej (tj. Krajowego Programu Kolejowego, II etapu programu CPK oraz Kolejowego Programu Utrzymaniowego) zaplanowano ponad 200 mld zł. Te pieniądze w dużej mierze trafią na modernizację oraz budowę nowej sieci torów i urządzeń technicznych związanych z ruchem, ale część zostanie wydana na remonty obiektów. Jeśli w zaplanowanych środkach finansowych ujmie się także mniejsze programy jak choćby Program Inwestycji Dworcowych czy Kolej Plus oraz inwestycje kolejowe finansowane z KPO, to planowane, całkowite nakłady na infrastrukturę do 2030 roku wynieść mają 250 mld zł.

Najwięcej emocji wzbudza oczywiście Centralny Port Komunikacyjny. W przyjętym przez rząd programie zaplanowano dla tego mega lotniska finansowanie na poziomie 131 mld zł do 2032 r. Początkowo środki te miały pochodzić także od partnerów zagranicznych, ale jak zapowiedział niedawno Filip Czernicki, prezes CPK realizacja inwestycji odbywać się będzie wyłącznie z pieniędzy publicznych, we współpracy z Polskimi Portami Lotniczymi. - Nie widzimy potrzeby dzielenia się przyszłymi zyskami, skoro możemy w pełni wykorzystać własne zasoby i know-how – mówił w wywiadzie dla portalu Businessinsider Filip Czernicki.

CPK zmienił też charakter. Przez lata przedstawiany był jako lotniczy hub przesiadkowy w naszej części Europy, ale przyjęcie kolejowego programu "Polska w 100 minut" który rozwijać ma szybkie koleje sprawił, że lotnisko staje się miejscem, które połączy siecią kolejową cały kraj. 

Kończy się przebudowa stacji Warszawa Zachodnia. W tym roku według zapowiedzi ogłoszony ma zostać przetarg na równie dużą w skali przebudowę Warszawy Wschodniej. Wstępnie wartość inwestycji szacowana jest na ok. 3 mld zł. 

Pasażer w centrum uwagi

Jednym z największych wyzwań w projektowaniu dworców i lotnisk są akustyka, oświetlenie i jakość powietrza. Ten najważniejszy, którego nie widać okiem, ale słuchać, jeszcze 10 lat temu mało kogo z inwestorów i architektów przy transportowych realizacjach interesował. Dziś jesteśmy w innej rzeczywistości: ma być designersko, przyjaźnie dla użytkowników, a do tego materiały muszą być trwałe, ekologiczne, i nie generować dodatkowych kosztów utrzymania. 

W ogromnych przestrzeniach hal lotniskowych i dworcowych czy peronów hałas jest nieunikniony. - Pasażerów męczy nie tylko sam tłok, czas oczekiwania na podróż, ale też panujący tu hałas i pogłos. Poziom decybeli bywa trudny do wytrzymania. Dźwięki odbijają się od twardych, wielkich powierzchni posadzek i ścian – przyznaje architekt Anna Baczkowska z polskiego oddziału globalnej firmy Knauf Ceiling Solutions. I jak wyjaśnia najefektywniej pogłos „wyłapać” mogą rozwiązania montowane na dużych płaszczyznach sufitów i ścian. 

Przykładem takiej realizacji jest hala lotniska w Dubaju. Metalowych paneli właśnie od Knauf Ceiling Solutions w całym obiekcie zastosowano aż 218 tys. mkw. Architekci z francuskiego biura projektowego ADP Ingénierie, specjalizującego się w planowaniu terminali lotniskowych zdecydowali, że metalowe moduły mają z sufitu schodzić jednolitą powierzchnią na ściany, aż do posadzki. Ich struktura ma specjalne perforacje, dzięki czemu wpływa to znacząco na na akustykę hali. Wnętrze zdobyło nagrodę międzynarodowej organizacji CISCA.

‍

Prawdziwy koszmar dla słuchu odbywa się niewątpliwie na peronach. Poziom natężenia dźwięku osiąga wówczas ok. 100-120 dB, czyli uznawany jest za szkodliwy dla zdrowia. W Polsce stosowanie rozwiązań akustycznych w tej przestrzeni dopiero raczkuje. Tymczasem w krajach Europy Zachodniej pochłaniające hałas panele nad peronami stosuje się od lat, zarówno tam, gdzie tory znajdują się wewnątrz m.in. w metrze, jak i na peronach zewnętrznych. Na londyńskim dworcu Paddington pracownia projektowa Weston Williamson & Partners postawiła na jasne, rozświetlające wnętrza pionowe panele akustyczne. 

‍

Kolejnym kluczowym obszarem są systemy wentylacji i klimatyzacji. Firmy zajmujące się projektowaniem i instalowaniem systemów HVAC (Heating, Ventilation, Air Conditioning) w obiektach transportowych muszą połączyć duże przestrzenie z dobrym przepływem powietrza, ale takim, który nie spowoduje nieustannego wychłodzenia wnętrz. Przy wielkokubaturowych halach dworców czy lotnisk to trudne, ale już w pomieszczeniach mniejszych stacji kolejowych utrzymanie ciepła jest możliwe.

‍

Singapur w Lublinie, nowy symbol miasta

‍

Otwarty w styczniu 2024 r. Dworzec Metropolitalny w Lublinie jest niekwestionowaną ikoną nowej ery inwestycji infrastrukturalnych w Polsce. Niezwykła architektura budynku spowodowała, że budowę dworca śledziła cała Polska, a wiele osób, także w branży budowlanej, architektonicznej czy nieruchomościowej uświadomiło sobie, że inwestycyjne emocje mogą wywoływać nie tylko nowe biurowce czy hotele. Budynek powstał na zamówienie miasta Lublin. Bywa często porównywany do znanego lotniska Singapur Changi, ale za sukcesem stoi wyłącznie polski team od projektu, po finansowanie i realizację. 

Budynek zdobył wiele naród, także światowych m.in. nagrodę nazwyaną „architektonicznym oskarem”, czyli World Architecture Festival Awards w którym swoje projekty od lat prezentują ikony światowej architektury jak m.in. Bjarke Ingels Group, Herzog & de Meuron czy biuro Zaha Hadid Architects. 

Koszt inwestycji: 340 mln zł (w tego 195 mln zł z dofinansowania Unii Europejskiej), generalnym wykonawcą była firma Budimex

Architekci: pracownia Tremend

Nagrody: World Architecture Festival Award 2024; Property Design Awards 2024; konkurs IDOL 2025 w kategorii „Instytucja otwarta dla niewidomych” organizowany przez Fundację Szansa – Jesteśmy Razem; 

Podhalańska rewitalizacja. Zakopane zachwyca już na dworcu 

‍

‍

‍

125-letni budynek dworca w Zakopanem został gruntownie wyremontowany i oddany do użytku pod koniec 2023 roku. Inwestorem było miasto Zakopane. Z zewnątrz nie rzuca się w oczy, szczególnie w dzień kiedy nie świeci neon, ale jego wnętrza to prawdziwa regionalna i techniczna perła. Przestrzenie łączące styl art déco i góralskimi akcentami, zielona nawiązująca do Tatr i natury kolorystyka, drewniane bale na suficie sprawiły, że inwestycja zdobyła główną nagrodę jury w konkursie Dworzec Roku 2024.

Koszt inwestycji: 80 mln zł, inwestycja obejmowała przebudowę i modernizację dworca, a także budowę nowego parkingu typu "Park and Ride". Dofinansowanie z funduszy unijnych wyniosło ponad 25,5 mln zł.

Generalny wykonawca: Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Gut- -Wierchowy

Architekci: pracownia Bernatowicz Architektura we współpracy z Kahl-Gaczorek architekci.

Kolejowy żagiel w Olsztynie

‍

Otwarty w lutym 2025 r. budynek powstał w miejscu starego węzła komunikacyjnego. Jego przeszklona fasada nawiązuje do regionu, jest niczym biały żagiel łódki. Olsztyn Główny to była jedna z najbardziej wyczekiwanych inwestycji w stolicy Warmii i Mazur. Budowa nowego dworca Olsztyn Główny to jedna z największych inwestycji PKP S.A. w ramach Programu Inwestycji Dworcowych. 

Budynek wyróżnia się ekologicznie. Na dachu zainstalowano największą spośród wszystkich dworców kolejowych w Polsce instalację fotowoltaiczną - łącznie z 746 sztuk paneli. Wewnątrz z kolei działa wentylacja z odzyskiem ciepła oraz energooszczędne oświetlenie wykonane w technologii LED, a także system zarządzający instalacjami i urządzeniami oraz optymalizujący zużycie energii cieplnej, elektrycznej i wody.

Wykonawcy: roboty budowlane Torpol S.A., dokumentacja projektowa pracowania TPF Sp. z o.o. z Warszawy.

Inwestor: PKP S.A. i PKP PLK  S.A.

Koszt: 31 mln zł, w tym dofinansowanie Unii Europejskiej 21,6 mln zł

----

Nowe stacje metra II linii na Bemowie już w 2026 r.

‍

‍

Lada moment ruszy też budowa peronów na ostatnich 3 stacjach drugiej nitki metra warszawskiego. 

Koszt inwestycji: ponad 3 mln zł, z tego 1,12 mld zł finansowana będzie ze środków unijnych

Wykonawca: konsorcjum Gülermak i Astaldi.

Komunikacyjne UFO w Kielcach

‍

Jedną z najbardziej medialnych inwestycji dworcowych był generalny remont i rozbudowa słynnego kieleckiego dworca autobusowego. Świętokrzyskie UFO oddano po zmianach latem 2020 roku. 

Kosmiczne są też rozwiązania wprowadzone wewnątrz obiektu: zostało ułożonych ponad 105 km kabli i przewodów oraz około 2700 sztuk opraw oświetleniowych, które posiadają sterowanie zależne od potrzeb obsługi pasażera, pory dnia czy natężenia ruchu pasażerskiego. Jednym z ajnowocześniejszych rozwiązań są wbudowane w elewacje przyciemniające szyby elektrochromowe, każda o powierzchni około 9 mkw. Sprowadzono je specjalnie ze Stanów Zjednoczonych, a ich oprogramowanie pochodzi o szwajcarskiej firmy technologicznej.

Inwestor: Zarządu Transportu Miejskiego w Kielcach

Wykonawca: Budimex

Koszt inwestycji: ok. 68,7 mln zł, sfinansowane ze środków unijnych i wkładu własnego miasta Kielce

Architekci: pracowni Kamiński Bojarowicz Architekci

‍

‍

‍