Zatrzymać Wielkie Wymieranie

Wymieranie holoceńskie

Naukowcy twierdzą, iż tempo wymierania gatunków jest jednym z najszybszych w całej historii naszej planety. Utrata naturalnych siedlisk i biotopów widoczna jest w każdej szerokości geograficznej, a o skrawku przyrody niezmienionym w ten, czy inny sposób przez człowieka (może z wyjątkiem największych pustkowi) możemy właściwie pomarzyć. Tym bardziej zaskakuje i dziwi mnie postawa sceptyków ESG i polityki klimatycznej. Osób, instytucji i przedsiębiorców zabierających głos w dyskusji o poszanowaniu przyrody i klimatu, próbujących atakować nowe podejście, nawet nie starając się zrozumieć metody, jaką UE obrała w walce o uratowanie w biosferze tego, co jeszcze jest możliwe. A chyba najbardziej dziwi mnie utyskiwanie na „rozpaczliwy ton” bardziej emocjonalnych ekologów, od lat próbujących przebić się z problemem do szerszej świadomości. Po co te nerwy i naciski, skoro i tak już niewiele da się zrobić? Tym bardziej podziwiam spokojny ton naukowców i działaczy, którzy już dawno zrozumieli, że bezpowrotnie straciliśmy ogromny wycinek środowiska naturalnego, a codziennie tracimy jego coraz większą część. Ich stoicka postawa względem problemu, jaki nazwano nawet IV wymieraniem holoceńskim, może wydawać się nienaturalna, bo przecież – jak mówił profesor Malinowski w hicie Netflixa sprzed trzech lat, pt: „Można zacząć panikować” – już dawno przekroczyliśmy barierę zero w poziomie emisji CO2 i w coraz większym tempie umyka nam z oczu cel, jak moglibyśmy kolektywnie uznać za coś, co można by nazwać próbą ambitnego programu ratowania innych istot. Za chwilę będziemy ratować, bowiem cokolwiek żywego się da…

Przyroda, głupcze – czyli wieki cel

Eksperci Światowego Forum Ekonomicznego¹ zwracają uwagę, że ponad połowa światowego produktu brutto zależy bezpośrednio od środowiska naturalnego. Aż 13 z 18 głównych sektorów gospodarek może się zatrzymać, gdyby doszło do załamania się ekosystemów. Dlatego też z biznesowego punktu widzenia bioróżnorodność należy postrzegać w kategoriach ograniczania: ryzyka operacyjnego i inwestycyjnego, z czysto ludzkiego – jako śmiertelnego zagrożenia dla przyszłych pokoleń, a bezpośredniego dla nas samych. Dlatego też podczas szczytu COP15 2, który odbył się w 2022 r., podniesiono kwestię odnowienia środowiska naturalnego. Zaproponowano, by w ramach konwencji ONZ o różnorodności biologicznej przyjąć cel przywrócenia środowiska naturalnego do życia człowieka do 2030 roku, a do 2050 w pełni je odtworzyć. Jaka w tym wszystkim jest rola nieruchomości? Należy podkreślić, że obiekty to ogromnie rozproszony i trudno sterowalny rynek. A nieruchomości odpowiadają za 40% emisji całości CO2 do atmosfery. Jednak co istotniejsze, mają gigantyczny wpływ na bezpośrednie oddziaływanie na siedliska naturalne i biotopy poprzez fizyczne zajmowanie tych terenów lub głęboką ich zmianę, która właściwie eliminuje ze swojego otoczenia różnorodność. Obecność człowieka i jego stałych siedlisk sprawia, że prędzej czy później dochodzi do stopniowego wyjaławiania ziemi, wprowadzania monokultury czy ingerencji we florę, nie wspominając o faunie. Dlatego tak ważne jest, aby profesjonaliści z branży real estate mieli w sobie zrozumienie i nutkę ekologa, który zaprojektuje przyszłość w perspektywie dłuższej niż zwykły człowiek, bo swoją świadomością obejmowali nie tylko to, co teraz, lecz także to, co za 10-20 lat. Bezwładność w nieruchomościach jest na tyle duża, iż decyzje podejmowane teraz będą procentowały w przyszłości lub powodowały jeszcze większe straty.

Bioróżnorodność i klimat — planetarne powiązanie

Dlaczego Mars jest martwy, choć wiemy, że była na nim woda? Dlaczego, skoro istniała tam kiedyś woda w stanie ciekłym, nie powstała i nie utrzymała się atmosfera? Naukowcy twierdzą, że następuje realne powiązanie pomiędzy życiem a atmosferą, jaką znamy. To dzięki cyklowi życia i pracy roślin mamy do czynienia z odpowiednią mieszanką gazów zwaną powietrzem i tym, że od bezmiaru kosmosu oddziela nas cienką warstwą relatywnie gęstego powietrza. To również atmosfera zapewnia globalny obieg wilgotności i temperatury. Jednak rodzi się pytanie: Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że gdy spojrzymy w niebo, to od granicy kosmosu dzieli nas zaledwie 100 kilometrów? W pierwszych 15 kilometrach mieści się 50% masy całej atmosfery i zachodzi większość procesów klimatycznych. To mniej niż wynosi długość Wisły w obrębie miasta stołecznego Warszawy (28 km). Zatem co jest ważniejsze: kura czy jajko? Bioróżnorodność utrzymująca atmosferę, która z kolei odpowiada za klimat? Czy klimat, od którego zależy życie? W skali makro z pewnością ważniejsza jest walka o klimat. Jednak na poziomie lokalnym, mającym w ostatecznym rozrachunku gigantyczny wpływ na bioróżnorodność, wydaje się sprawą przyziemną i bezpośrednio oddziałującą na nasze życie. Z pewnością bardziej widoczną i mającą prostsze przełożenie na zrozumienie przez społeczeństwo ogromnych wyzwań, przed jakimi stoimy dziś w skali całej ochrony klimatu.

Czego nie rozumiemy?

Świadomość ekologiczna Polaków w ostatnich latach zdecydowanie się poprawiła. Jednak według najnowszego badania State of Science Index, 8% badanych wciąż zaprzecza zmianom klimatu. Badanie prowadzone w 17 krajach przez firmę 3M. 67% spośród tych, którzy wierzą w klimatyczne zmiany, uważa, że dotykają one ich osobiście. Generalnie pod tym względem jesteśmy na poziomie innych państw zachodnioeuropejskich. Jak informuje portal Nauka w Polsce:³ „Respondenci zapytani o to, co blokuje ich przed większą aktywnością proekologiczną, mówią przede wszystkim, że produkty ekologiczne są zbyt drogie (43%), że nie widzą wokół siebie osób, które podejmowałyby działania proekologiczne (27%) i że nie wiedzą, jak to robić (24%). Jedna piąta badanych (21%) uważa, że poprzez swoje zachowanie nie zrobi różnicy środowisku, 16% przyznaje, że nie ma na to czasu, 8% uważa, że środowisko zregeneruje się samo”. Jeśli w obliczu bezpośredniego ryzyka życia i biznesu nadal ponad połowa społeczeństwa nie podejmuje wysiłków na rzecz ekologii, niezbędne jest przejście do konkretów. Czy za taki uznać można ESG?

Dlaczego ESG może się udać?

Bo w ujęciu konstruktywnym znajduje się na poziomie strategicznym, a pozostawia dowolność operacyjną w realizacji założonych celów i doborze taktyki, ubierając je w silne ramy sprawozdawczości. Przechodzi od słów do czynów. Czyli odchodzi od jałowej dyskusji o tym, czy do: jak i kiedy? Zakłada również horyzont działań dla wielu branż – naturalny i mobilizujący benchmark pozwalający odsiać ziarna od plew dla działań mających największe przełożenie dla celu, do którego dążymy. W ochronie klimatu jest on prosty do wyznaczenia i pomiarów (a przynajmniej bardziej zrozumiały), bowiem wyznaczony w tonach emitowanego lub ograniczonego CO2. Natomiast w obszarze bioróżnorodności sprawa nie jest już tak oczywista. ESG jako całościowy system raportowania wskaźników pozafinansowych ma w finalnym rozrachunku odciąć lub dopuścić do finansowania te podmioty, które zarządzają swoją polityką ESG i konsekwentnie realizują jej cele. Tu chodzi o bezpieczeństwo finansowe w długiej perspektywie i o zwyczajne ograniczanie ryzyka podmiotów finansujących i chyba po raz pierwszy udało się spiąć te dwa, wydawałoby się przeciwległe bieguny, w ramach jednego spójnego systemu. Dodatkowo krótkoterminowe zyski, osiągane niskim kosztem (patrz: uderzające w klimat i bioróżnorodność), zastępowane są powoli działaniami opierającymi się o inwestycje, czyli nakłady CAPEX-owe zwracające się w średnim lub dłuższymi terminie, a długoterminowo zarabiające na siebie. Koncepcję oparto na silniku finansowym nagradzającym dobre praktyki i każącym złe. Wszystko to w założeniu ma powodować realne zmiany.

Jak chronić?

Przede wszystkim trzeba mieć wiedzę. Jeśli twoja organizacja chce na poważnie podchodzić do ochrony bioróżnorodności, powinna wiedzieć, w jakim otoczeniu planuje inwestycje, budowę lub wynajmowanie przestrzeni. Dotyczy to nie tylko właścicieli budynków, lecz także najemców, których pośrednia forma własności nie zwalnia z obowiązku posiadania wiedzy na temat wpływu ich obiektu na środowisko. Wielokrotnie nie zdajemy sobie nawet sprawy, w jakim otoczeniu znajduje się nasz obiekt. Czy nie znajduje się na terenach występowania unikalnych gatunków roślin lub zwierząt? Zresztą – nie tylko o rzadkie gatunki chodzi, a …o wszystkie. Warto po prostu dostrzec to, co nas otacza i wykonać swoją robotę najlepiej, jak się da. I wierzyć, że inni postąpią tak samo – to takie proste. Co potem? Działania: nasadzenia, dbanie o siedliska i wspieranie bioróżnorodności poprzez tworzenie przyjaznego zwierzętom i roślinom otoczenia. A jeśli jest to niemożliwe lub nasze cele tego wymagają – osadzenie tych działań w ramach innych lokalizacji. Podejmowanie działań odtwórczych nie musi bowiem następować w twojej okolicy. W kwestii inwestycji – to bardzo ważne – trzeba zbadać, w jaki sposób nowa inwestycja będzie oddziaływała na lokalne środowisko i zminimalizować ewentualne straty. W skrajnych przypadkach zaniechać inwestycji… Przede wszystkim warto zasięgnąć wiedzy. Jeśli nie mamy w swoim zespole świadomych i wykształconych ekologów czy przyrodników, mówmy o tym naszym przełożonym. Jako eksperci od nieruchomości czy FM mamy swoje obszary kompetencji, które i tak są już bardzo interdyscyplinarne. Jeśli natomiast przełożeni nie są chętni, by finansować dostęp do wiedzy i wszystko musicie ogarnąć sami – miejcie cierpliwość. Nowoczesna nauka ekologiczna liczy raptem kilkadziesiąt lat i wiedza na ten temat jest wciąż stosunkowo rozproszona, a dostęp do dobrych praktyk nie jest wcale taki łatwy.

Diunidzi w każdym z nas

Kto nie zna prozy Franka Herberta i ekologicznego paradygmatu, na którym zbudowana jest cała narracja oraz motywacja głównych bohaterów, zdecydowanie powinien nadrobić zaległości. Pustynna planeta Diuna, na której walka o przetrwanie dotyczy każdego mieszkańca, a woda jest towarem najcenniejszym, w sposób przerysowany ukazuje społeczeństwo znajdujące się na granicy fizycznego przetrwania i codziennie zmagające z ryzykiem śmierci z powodu odwodnienia. Wielki ekologiczny cel, jaki postawili sobie mieszkańcy, aby odtworzyć wilgoć w atmosferze, a przez to życie na swojej pustynnej planecie, jest dla nich niemal jak religia. Myślę, że w każdym z nas znajduje się cząstka przyrodnika i ekologa, która uaktywnia gen ratowania przyrody i dbania o otoczenie. Ważne, abyśmy potrafili przełożyć go na realne działania i – tak jak Diunidzi – zrozumieli, że mamy tylko jedną planetę, którą możemy nazwać domem. Ale chyba najważniejsze, byśmy tę myśl przekazywali innym i by denialistów klimatycznych i sceptyków wokół nas było jak najmniej.   Przypisy:   1. World Economic Forum. Nature Risk Rising: Why the Crisis Engulfing Nature Matters for Business and the Economy 2. https://www.ey.com/pl_pl/assurance/why-biodiversity-may-be-more-important-to-your-business-than-you-realize 3. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C92385%2Csondaz-wiekszosc-doroslych-polakow-powaznie-traktuje-globalne-ocieplenie